Bierna ochrona przeciwpożarowa to temat zawsze pojawiający się przy projektowaniu / budowie nowych budynków ale także przy dostosowaniu istniejących, które powstały przed wejściem w życie między innymi przepisów dotyczących zabezpieczeń przeciwpożarowych.
Właściciele i zarządcy mają obowiązek dostosowania tych budynków do obecnych przepisów przeciwpożarowych oraz przeprowadzania okresowych przeglądów i kontroli stanu technicznego w tym również zabezpieczeń przeciwpożarowych. Odpowiadają oni za utrzymanie urządzeń przeciwpożarowych w stanie pełnej sprawności technicznej i funkcjonalnej, w ich interesie leży doprowadzenie budynku do stanu zgodności zastosowanych rozwiązań technicznych ppoż z wymaganiami zmieniających się przepisów. Zarządcy są zobowiązani do kontroli zmian w przepisach i dostosowywania budynków do nich co niejednokrotnie przysparza problemów związanych z ograniczeniami technicznymi i brakiem możliwości w prosty i zgodny z przepisami sposób z spełnieniem tych wymogów. Mogą zlecić kontrolę Państwowej Straży Pożarnej aby uzyskać informację co należy zrobić i jakich środków zabezpieczenia użyć. Sposób jednak samego rozwiązania i wykonania niejednokrotnie określić musi rzeczoznawca ppoż, taka opinia jest kosztowna ale niezbędna w poprawnym wykonaniu problematycznych instalacji biernej ochrony ppoż. Zarządca może zlecić bieżącą kontrolę i konserwację wyspecjalizowanej firmie zewnętrznej, aby prowadziła nadzór nad funkcjonowaniem i poprawnością zastosowanych systemów.
Najważniejszym aktem wykonawczym jest Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 roku w sprawie warunków technicznych jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, dział VI – Bezpieczeństwo pożarowe.
Rozporządzenie to określa klasy odporności pożarowej dla budynków mieszkalnych, zamieszkania zbiorowego i użyteczności publicznej – ZL.
| budynek | ZL I | ZL II | ZL III | ZL IV | ZL V |
| niski (N) – do 12 m. lub 4 kondygnacji | B | B | C | D | C |
| średniowysoki (SW) – 12 do 25 m. lub 4 do 9 kondygnacji | B | B | B | C | B |
| wysoki (W) – 25 do 55 m. lub 9 do 18 kondygnacji | B | B | B | B | B |
| wysokościowy (WW) – powyżej 55 m. | A | A | A | B | A |
Tabela 1. klasy odporności pożarowej dla budynków mieszkalnych, zamieszkania zbiorowego i użyteczności publicznej – ZL
W zależności od klasy odporności pożarowej poszczególnych budynków, elementy oddzielenia przeciwpożarowego i zamknięć znajdujących się w nich otworów należy zabezpieczyć na wymaganą klasę odporności ogniowej oraz zastosować odpowiednio sklasyfikowane ogniowo wyroby budowlane określone przez Euroklasy.
Klasy podstawowe wyrobów budowlanych w klasyfikacji ogniowej przedstawiane są za pomocą oznaczeń: A1, A2, B, C, D, E i F.
A1 – wyroby bezpieczne i niepalne, kolejne klasy to wyroby o stopniowo pogarszających się właściwościach i ostatnia klasa F – wyroby palne lub niesklasyfikowane. Dodatkowo stosuje się klasy rozwoju dymu (s1, s2, s3)i płonących kropli (d0, d1, d2), cyfry przy oznaczeniu oznaczają stopień dymienia i skraplania od najmniejszego. Przy produktach do izolacji rur stosuje się dodatkowo oznaczenie L, np. izolacja na rurę z wełny mineralnej skalnej pokryta folią ze zbrojonego aluminium posiadająca oznaczenie A2L-s1, d0, oznacza, że jest produktem niepalnym, w czasie pożaru wydziela nieznaczną ilość ciepła, wydziela niewielką ilość dymu i nie występują płonące krople.
Klasyfikacja reakcji na ogień określana jest na podstawie europejskiej scharmonizowanej normy PN-EN13501-1 (tabela 2).
W projektach budownanych dość często można spotkać się z opisem materiałów jako nierozprzestrzeniające ognia (NRO), są to wyroby o klasie reakcji na ogień A1, A2 i B, oraz podklasach do s3 i tylko d0. Informacja o produktach skasyfikowanych jako NRO zawarta jest aneksie nr 3 Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r w sprawie warunków technicznych jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie.
Elementy oddzielenia przeciwpożarowego w budynkach i zamknięcia znajdujące się w nich otworów klasyfikuje się pod względem ich odporności ogniowej wyrażonej w minutach (od 15 240 min) i jest to czas od początku pożaru (badania) do osiągnięcia jednego ze stanów granicznych:
R – nośności ogniowej – w którym element budynku przestaje spełniać funkcję nośną,
E – szczelności ogniowej – w którym na nienagrzewanym elemencie budynku pojawiają się płomienie lub przekraczające wartości graniczne szczeliny,
I – izolacyjności ogniowej – w którym temperatura elementu budynku przekracza graniczną wartość powierzchni nienagrzewanej.
Powyższe kryteria są kryteriami podstawowymi, czasem pojawia się też kryterium S – tj. dymoszczelności.
W projekcie budowlanym/wykonawczym, zawarta jest informacja o tym w jakiej klasie odporności ogniowej mają być zabezpieczone poszczególne elementy konstrukcji i przejść instalacji przez strefy oddzielenia przeciwpożarowego. Na rynku dostępne są różne sposoby wydzielenia stref ogniowych, najczęciej stosuje się dodatkową izolację z płyt silikatowo-cementowych lub krzemianowo-wapniowych. Przejścia instalacji rur palnych, niepalnych, instalacji elektrycznych zabezpiecza się odpowiednio opaskami / kołnierzami, które w czasie pożaru zwiększają swoją objętość zaciaskając otwór, aby pożar nie przedostał się na drugą stronę przegrody, rury niepalne i przejścia kablowe najczęściej zabezpieczane są masą (farbą) działającą w przypadku pożaru endotermicznie. Przy przejściach instalacji wentylacyjnych stosuje się klapy ppoż chyba, że kanał spełnia rolę kanału oddymiającego, wtedy w całości musí być zabezpieczony w danej klasie odporności ogniowej.
Elementy budynku, odpowiednio do jego klasy odporności pożarowej, powinny w zakresie klasy odporności ogniowej spełniać conajmniej wymagania określone w tabeli nr 3, z zastrzeżeniami dotyczącymi wysokości obiektu budowlanego, jego przeznaczenia i zastosowania stałych urządzeń gaśniczych.
Wymaganą klasę odporności ogniowej elementów oddzielenia przeciwpożarowego oraz zamknięć znajdujących się w nich otworów określa tabela nr 4 z Rozporządzenia Ministra Ifrastruktury z dnia 12.04.2002 r. W sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, dział VI – bezpieczeństwo pożarowe, rozdział 3 – Strefy pożarowe i oddzielenia przeciwpożarowe.
Dostosowanie budynków do aktualnych przepisów przeciwpożarowych, wiąże się także często z przbudową systemu oddymiania klatek schodowych, zwłaszcza przy zmianie sposobu użytkowania obiektu budowlanego.
Przepisy związane z oddymianiem klatek schodowych:
- Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12.04.2002 roku o warunkach technicznych jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. W paragrafie nr 245 jest informacja o klatkach schodowych, które powinno się zabezpieczać przeciwpożarowo oraz stosować stolarkę z odpowiednią odpornością ogniową zależną od klasy odporności ogniowej dla poszczególnych budynków.
- 246 p. 5 mówiący o klatkach w budynkach wysokich i wysokościowych, oraz stosowaniu drzwi ppoż i oddymiajacych oraz urządzeń uruchamianych samoczynnie za pomocą systemu wykrywania dymu.
- 256 pt 3 o dopuszczalnych długościach dojść ewakuacyjnych w strefach pożarowych. o tym mówią też inne dokumenty: Polska Norma PN-B-02877-4-2001 i wytyczne VdS 2221-2001-08.
- Wytyczne CNBOP –PIB – w dokumencie informacje na temat wyboru rozwiązań przeciwpożarowych, efektywności dobranych do potrzeb danego obiektu rozwiązań, a także o bezpiecznej ewakuacji z klatek schodowych.
Od 1 stycznia 2017 roku obowiązuje nowy dokument jeśli chodzi o znakowanie produktów budowlanych – „Krajowa Ocena Techniczna“ dotyczy to między innymi wyrobów do wentylacji i klimatyzacji. Aprobaty Techniczne mogą być wykorzystywane do czasu upłynięcia ich daty ważności. Informacja o wyrobach objętych certyfikacją znajduje się w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury i Budownictwa z 17.11.2016 roku w sprawie sposobu deklarowania właściwości użytkowych wyrobów budowlanych oraz sposobu znakowania ich znakiem budowlanym.
Założenia wentylacji pożarowej:
- Instalacja musi spełniać wymogi wynikacjące z przespisów prawa
- Ogranicza poziom ryzyka związanego z pożarem i zadymieniem
- Zaprojektowana w sposób optymalizujący koszty (bierna/czynna)
- Zapewniająca możliwie najwyższy stopień bezpieczeństwa – szybkość poradzenia sobie instalacji z zadymieniem
Powierzchnia obliczeniowa klatki schodowej wpływa na wielkość zastosowanych urządzeń, 5% powierzchni obliczeniowej powinna stanowić powierzchnia czynna klapy dymowej. Napływ powietrza kompensacyjnego regulują m. in. przepustnice, klapy czy czerpnie, ale także okna i żaluzje. Dym porusza się w sposób zmienny, instalacja oddymiająca ma więc na celu uregulować kierunek jego wydostawania się z pomieszczenia, oraz nie dopuścić do opadania dymu. Stosowany jest więc nawiew mechaniczny o zmiennej wydajności sterowany sterownikiem ciścienia aby utrzymać stały przepływ na klapie dymowej.
Wybór systemu wentylacji pożarowej powinien równoważyć maximum efektu przy optymalnym udziale nakładu inwestycyjnego, rozwiązania:
- Grawitacyjne odprowadzanie ciepła i dymu
- Różnicowanie ciśnienia
- Oddymianie klapą dymową i nawiewnikiem mechanicznym
- Oddymianie mechaniczne wywiewne z napływem podciśnienia – wentylator wywiewny na dachu + nawiewny na klatce schodowej
- Oddymianie mechaniczne nawiewno-wywiewne
Orientacyjne koszty systemów oddymiania w stosunku do najdroższego:
- Grawitacyjne odprowadzanie dymu i ciepła – 15%
- System różnicowania ciśnienia wg PN-EN-12101-6 – 100%
- Oddymianie z klapą dymową i mechanizmem nawiewnym – 20%
- Oddymianie z klapą dymową i mechanizmem nawiewnym wg norm CNBOP – 55%
Każde rozwiązanie musi być zaakceptowane przez rzeczoznawcę ppoż, są one dedykowane do danej klatki schodowej.
W nietypowych klatkach schodowych stosuje się kurtyny powietrzne, w otwartych przestrzeniach do wydzielenia pionowych ciągów ewakuacyjnych, np w budynkach użyteczności publicznej i halach jako element systemu wyciągu i nawiewu powietrza wentylacji pożarowej lub jako samodzielnie funkcjonujące urządzenie.
Drzwi dymoszczelne są fizyczną barierą, ograniczeniem podczas ewakuacji dla ludzi np w szpitalach, otwarcie drzwi od razu powoduje przedostanie się dymu do sąsiedniej strefy, trudniej jest zapanować nad dymem niż temperaturą. Kurtyna powietrzna gwarantuje swobodny przepływ ludzi i urządzeń.
Aplikacje:
- Korytarze, tunele
- Rozjazdy oddzielenia stref
- Tam gdzie nie można zastosować fizycznej bariery
- Pionowe ciągi komunikacyjne – pomieszczenia atrialne (2-3 kondygnacje)
Sukcesywne dostosowanie obiektów budowlanych do aktualnych przepisów pożarowych zapewniające ich ochronę przeciwpożarową należy do zadań właścicieli / zarządców/użytkowników, są oni zobowiązani do dostosowywania budynku do aktualnych przepisów przez cały okres jego użytkowania. Obiekty budowlane, które zostały zaprojektowane i wybudowane przed wejściem w życie istotnych zmian co do ochrony przeciwpożarowej, wymagają często przeprowadzenia mniej lub bardziej poważnych zmian mających na celu dostosowanie ich do aktualnych wymogów.
Iwona Marek
